Deney Tasarımı

Deney Tasarımı

Bir önceki yazımızda, değişkenler arasındaki ilişkileri aramak için korelasyon tekniklerinin nasıl kullanılabileceğini gördük. Hangi değişkenin bağımlı değişken olarak kabul edilmesi gerektiğinin ve hangilerinin bağımsız değişken olduğunun bile belirsiz olduğu durumlarla da uğraştık.

Bu, fizik bilimcinin aşina olmadığı, ancak sosyal bilimlerde alışılmadık bir durum değildir. Değişkenlerin öneminin ve aralarındaki ilişkilerin tamamen bilinmediği yeni bir fenomenolojiye yaklaşıldığında hakim olan durumdur.

Bu gibi durumlarda istatistiksel analiz, değişkenleri ayıklamak ve tanımlamak ve aralarındaki ilişkileri tespit etmek için tek makul umudu sağlar. Ancak bundan sonra, üzerine teorinin inşa edilebileceği bir anlayışa götüren nedensel ilişkilerin araştırılmasına başlanabilir.

Genel olarak, fiziksel deney bazı teorik tahminleri test etmek için yola çıkar ve deneyin ekipman tasarımı son derece karmaşık olabilir ve sonuçların yorumlanması incelikli ve zor olsa da, bu tür deneylerin felsefi temelleri genellikle basittir.

Rehberlik edecek çok az teorinin olduğu veya hiç olmadığı durumlarda, deneysel prosedürlerin tasarlanması daha zor hale gelir. Mühendisler genellikle bu alanda yürürler. Klasik fiziğin deneylerinin nasıl davranması gerektiğini tahmin edebileceğini biliyor olabilirler, ancak durum o kadar karmaşık olabilir veya kaotik davranışlara maruz kalabilir ki, sonucun gerçek bir tahmini imkansızdır.

Bu noktada mühendis, sosyal bilimciyle hemen hemen aynı şekilde ilişkileri araştırmayı gerekli bulacaktır. Fizik bilimlerinden bazı rehberlik gelebilir, ancak deneyin nihai tasarımı, deneyi yapanın becerisine ve bilgeliğine de bağlı olacaktır.

Tıp ve biyoloji alanında fenomenlerin teorik tanımı o kadar belirsiz olabilir ki, sonuçla belirli bir ilişkiyi ima eden değişken terimini gevşetmek ve ilgili olabilecek veya olmayabilecek bir parametreyi ima eden “faktör” terimini de kullanmak gerekir. 

Anlatacağımız deneylerde durum böyledir. Fiziksel bilimler ve sıklıkla sosyal ve biyoloji bilimleri bile kendi disiplinlerini ilgilendiren fenomenlerin araştırmalarını üstlenirler. Bir anket, doğası gereği, şüphelenilen ancak bilinmeyen ilişkileri olan faktörleri araştırır ve bu nedenle anketin uygun şekilde düzenlenmesi  konusuna da büyük özen gösterilmelidir.

Farklı araştırma alanlarındaki bir deneyin ilk aşamalarına katılım, deneylerin planlanması için çok az zaman ve çaba harcandığına dair güçlü bir inanca da yol açar.

Deney Tasarımı PDF
Deney tasarımı Nedir
deney tasarımı (doe)
Deney Tasarımı nasıl yapılır
Deney Tasarımı Ders Notları
Deney Tasarımı Örnekleri
İstatistiksel deney Tasarımı Nedir
Taguchi deney tasarımı örnek

Planlamaya katkısının istatistik teorisindeki bazı teknik konuları içermesini bekleyen istatistikçi, tekrar tekrar, sadece araştırmacıya deneyi neden yaptığını açık bir şekilde açıklamasını sağlayarak, deneysel tedavileri haklı çıkarmak için çok daha değerli bir katkı yaptığını fark eder. tamamlanan deneyin amaçlarının gerçekleştirilmesine olanak sağlayacağı iddiasını karşılaştırmayı ve savunmayı da umuyor.

Bu nedenle, deneysel tasarımın dilini ve doğasını tartışmak için biraz zaman ayırmamız uygun olacaktır. Başlangıçta, gözlem yoluyla elde edilen veriler ile deney yoluyla elde edilen veriler arasındaki farkı çizdik. Her iki süreç de esas olarak bir ana popülasyonu örneklemektedir.

Yalnızca ikinci durumda, bilim adamı belirli sonuca katılma fırsatına sahip olur. Bununla birlikte, gözlemci bile, gözlemlenecek değişkenlerin veya faktörlerin niteliğini ve aralığını ve gözlemi yapacağı ekipmanı seçerek, iyi tasarlanmış bir anket veya kötü tasarlanmış bir anket yürütmeyi de ayarlayabilir.

Deney terimi, dikkatlice hazırlanmış bir veya daha fazla soruyu yanıtlamayı amaçlayan üzerinde düşünülmüş bir eylem planı olarak tanımlanmıştır”. Bu nedenle, herhangi bir deney belirli kriterleri karşılamalıdır. Spesifik ve iyi tanımlanmış bir misyonu veya hedefi de olmalıdır.

İlgili değişkenlerin veya faktörlerin listesi eksiksiz olmalıdır. Genellikle bu son durumun yönetilmesi zordur. Fenomenlerin bazı teorik açıklamalarının yokluğunda, ilgili faktörlerin neler olduğunu basitçe belirlemek için bir dizi deneyin gerekli olabileceği de düşünülebilir.

Bu koşulun bir sonucu olarak, deneyin kapsamı veya kontrolü dışındaki değişkenlerin etkisini dışlamak veya en aza indirmek için her girişimde bulunulmalıdır. Bu, deneyi yapanların önyargılarını da içerir. Bu ikinci düşünce, tıpta çok yaygın olan ünlü “çift-kör” deneylerin kaynağıdır; burada tedaviyi uygulayanlar, deney sırasında uyguladıkları tedavinin spesifik doğasından habersizdir.

Hangi hastaların hangi ilaçları aldığı daha sonra ortaya çıkıyor. Gökbilimciler, gözlem yaparken kişisel muhakemenin gerekli olduğu durumlarda, gözlemciler tarafından istemeden ortaya çıkan önyargıya izin vermeye çalışmak için “kişisel denklem” kavramını da geliştirdiler. Son olarak deney, araştırdığı fenomeni ölçmek için gerekli iç kesinliğe de sahip olmalıdır.

Tüm bu koşullar kulağa “sağduyu” gibi geliyor, ancak belirli durumlarda bunlara uymamak kolaydır. Örneğin, herhangi bir deneyin istatistiksel geçerliliğinin büyük ölçüde numune tarafından sergilenen serbestlik derecelerinin sayısına bağlı olduğunu zaten görmüştük. Birçok değişken söz konusu olduğunda ve ana popülasyonu örneklemenin maliyeti yüksek olduğunda, genellikle feci sonuçlarla birlikte örneklem büyüklüğünde kısa yoldan gitmek de kolaydır.

Değişkenlerin bağımlılığının bilinmediği bir durumda hipotezin tam olarak belirlendiği bilimsel araştırmanın iki ucunu vurgulamış olsak da, deneysel araştırmaların çoğu da arada bir yerdedir.

Örneğin, pazar yerindeki sütün kalitesi, sütü üreten mandıralar, mandıraları besleyen çiftçiler tarafından seçilen inek türleri, sütün üretildiği yılın zamanı, kullanılan katkı maddeleri gibi faktörlere de bağlı olabilir. 

Burada nedensellik kesin olarak kurulmamıştır, ancak olayların sırası öyledir ki, sütün kalitesinin yılın zamanını belirlediğine şüphe yoktur, ancak faktörlerin alaka düzeyi kesinlikle bilinmemektedir. Sütün kalitesini etkileyebilecek, araştırmacının erişemeyeceği başka belirlenmemiş faktörlerin de olması da muhtemeldir.

Yine de, süt kalitesi kavramının açıkça tanımlanabileceğini varsayarsak, bilinen faktörlerden hangisinin süt kalitesini etkilediğini belirlemenin bir yolu olup olmadığını sormak ve bulmak için bir deney tasarlamak mantıklıdır. Bu orta alanlarda deneysel tasarım ve varyans analizi gibi teknikler oldukça faydalıdır.

akademi222 takımı

Biyografinin Tamamını Gör